De vroegste Blommen (2) Van Franse tijd tot begin Negentiende eeuw.

Gerardus Blom en de Franse tijd

Wie ons van de kinderen van stamvader Philip Blom het meest interesseert is Gerrit Blom, die in latere stukken werd aangeduid als Gerardus Blom. Mogelijk vond hij dat zelf chiquer. In 1787, het jaar dat het Pruisische leger de Patriottische opstand onderdrukte, trouwde Gerardus op 11 augustus in Amsterdam met Anna (Joanna) Sophia Tije, ook geschreven als Thiens, Tiens, Tien en Tiën. Getuigen waren Cornelius Buyel en Maria/Marijtje Kappenberg (Gerardus’ moeder leefde toen dus nog). Net als bij zijn ouders werd op dezelfde dag van de ondertrouw hun oudste kind gedoopt, Philippus Jacobus.

Nadien volgden nog Henricus Cornelius (3 maart 1790), Joannes Wilhelmus (8 maart 1794), Antonius Franciscus (13 februari 1797) en Franciscus Antonius (23 september 1799). Philippus, Henricus, en Joannes werden in de Posthoorn gedoopt (zie gravure), waar toen Willem Boom pastoor was (1771-1799). Die zuchtte onder de geldclaims die de pater Augustijnen deden, ook al was de Posthoorn vanaf 1723 een zgn. seculiere kerk geworden. De schuilkerk was daarom niet in beste staat en vooral een kerk voor de behoeftigen uit de Jordaan. Pas na 1810 zouden de claims van de paters door toedoen van het stadsbestuur en de toenmalige pastoor Lexius stoppen, aldus het Amsterdamse Stadsarchief.

Antonius en Franciscus werden gedoopt in een andere Amsterdamse schuilkerk, ’t Boompje, gesitueerd in een voormalige brouwerij in Kalverstraat 215 en in 1771 uitgebreid naar het Rokin toe. Opvallend is dat alle kinderen van Gerardus en Anna Sophia jongens waren. Wanneer Gerardus en Anna Sophia zijn overleden is onduidelijk. Bij hun trouwen woonde Gerardus in de (Binnen-)Dommerstraat – dus vermoedelijk nog in het pand van zijn ouders – en Anna Sophia in de Wagenstraat (tussen de Amstelstraat en de Amstel).

Eind achttiende eeuw ging het helemaal niet goed in Amsterdam, zoals Geert Mak ook aangeeft in zijn boek over de familie Six. De regenten hadden veel te lang pot verteerd en geleund op de welvaart die men in de zeventiende eeuw had vergaard. De handel stortte in, zeker toen de VOC het begaf. Luxe buitenhuizen aan de Vecht werden weer verkocht of gesloopt. Amsterdam kromp in plaats van dat het groeide. Pas vanaf begin negentiende eeuw zou de stad weer langzaam groeien.

Prent van het Koninklijk Paleis op de Dam, voorheen Stadhuis van Amsterdam.

Inmiddels was in 1795 Nederland een republiek geworden, de Bataafsche Republiek. Doordat die pas begon toen de wrede Robespierre een jaar ervoor zelf was onthoofd, werden de veranderingen minder revolutionair doorgevoerd dan in Frankrijk en ontstond geen schrikbewind. Gunstig voor de katholieken was dat zij voortaan burgerrechten kregen en niet langer als tweederangsburgers werden behandeld. Althans op papier dan, want het zou nog een halve eeuw duren, voor er echt schot in kwam. De Republiek had een kort bestaan en werd in 1801 ingeruild voor het zg. Bataafse Gemenebest, waarbij Nederland in feite een vazalstaat van Frankrijk werd en veel democratische hervormingen werden teruggedraaid.

In 1806 vond Napoleon dat Nederland nog te weinig zijn zin deed en stelde zijn broer Lodewijk Napoleon als koning van Holland aan, (zie afbeelding links) maar toen die te aardig bleek voor de Nederlanders, lijfde Bonaparte in 1810 Nederland rigoureus in bij het Eerste Franse Keizerrijk. Lodewijk Napoleon verplaatste overigens de hoofdstad van Den Haag via Utrecht naar Amsterdam, wat het sindsdien is gebleven, en het stadhuis op de Dam werd Koninklijk Paleis. We weten hoe het verder is gegaan. ‘Nap’ overspeelde zijn hand door zijn rampzalige veldtocht naar Rusland waarbij honderdduizenden omkwamen, deed troonsafstand in 1814, kwam even terug en werd in 1815 definitief verslagen bij Waterloo.

In Nederland werd in 1813 het ‘Souvereine Vorstendom der Vereenigde Nederlanden uitgeroepen, voorloper van het in 1815 ingestelde Koninkrijk der Nederlanden. Erfprins Willem Frederik van Oranje-Nassau werd als Willem I ‘Koning der Vereenigde Nederlanden’. Aanvankelijk betrof dit alleen Nederland maar bij het Verdrag van Parijs (1814) werd hier ook België en Luxemburg aan toegevoegd. Den Haag werd de residentie van de Oranjes, maar Amsterdam bleef hoofdstad.

Foto boven: De Binnen Dommerstraat in Amsterdam.

Uiterlijk in 1812 moet Gerrit Bloms moeder Maria Kappenberg zijn overleden, want in dat jaar werd door verschillende partijen – onder wie haar zoon Gerrit, haar stiefdochter Catharina (vermoedelijk Maria Catharina II, zie vorige blogpost) en nog een hele grote groep erven – gevraagd haar boedel te verkopen in verband met haar nalatenschap. Gerrit zal dus hebben moeten delen met vele anderen, waardoor de spoeling dunner werd. Als Maria Kappenberg pas in 1812 overleed, is ze stokoud geworden, want ze was in 1715 geboren. Het kan natuurlijk ook zijn dat de woning een tijdlang was verhuurd en ze al veel eerder is overleden. De advocaten namen de tijd voor het uitzoeken van de erfenis: in januari 1813 werd verslag van de zitting gemaakt en pas in oktober 1813 werd de uitslag publiekelijk bekend gemaakt, zodat geïnteresseerden vanaf november 1813 het perceel van de weduwe konden bezichtigen voor het openbaar werd verkocht. Dat was vermoedelijk het pand aan de Binnen Dommerstraat.

De Prins van Oranje gewond bij de slag van Waterloo.

Philippus en het Amsterdam van begin Negentiende eeuw

In 1815, het jaar dat Bonaparte verloor bij Waterloo, trouwde Gerardus’ oudste zoon Philippus met Hendrika du Bert (Duberd, Dubert). Dubert is een veelvoorkomende naam in Duitsland, dus misschien kwam Hendrika daar vandaan. Philippus was toen een 28-jarige schildersknecht, zij een 29-jarige schoonmaakster, dochter van Klaas du Bert en Grietje Ovoort.

Philippus’ moeder Anna Sophia was een van de twee getuigen, maar vader Gerrit niet. Vermoedelijk is hij dus tussen 1812 en 1815 overleden. De trouwerij vond als vanouds plaats in Amsterdam, op 29 november 1815.

Plattegrond met de Balk in ’t Oogsteeg in Amsterdam.

Een jaar later kwam het eerste kind, Anna Francisca, gedoopt op 28 januari 1816. Philippus was toen opnieuw aangeduid als schildersknecht, Anna Sophia als ‘ventster in poppengoed’. Een kruiersbaas en een kruiersknecht waren getuigen. Het gezin Blom woonde toen in de Balk in ’t Oogsteeg 3, tussen de Amstel en de Bakkerstraat. Dat was een heel smal steegje, vernoemd naar een herberg annex bordeel wat daar begin zeventiende eeuw stond. Het steegje bestaat nog maar is afgesloten en gedegradeerd tot achteruitgang van het Caransa-hotel. In 1744 had de Rooms-Katholieke boekhandelaar Isaac Swigters bij zijn dood een aantal huisjes voor katholieke arme vrouwen bestempeld, het zg. Swigtershofje, een steegje rechts van de Balk in ’t Oogsteeg. In de Balk in ’t Oogsteeg zelf had Swigters zijn boekhandel die na zijn dood in 1751 tot kapel werd omgebouwd (men kan de kapel nu op Funda als woonhuis tegenkomen). Het zal kortom geen vetpot geweest zijn bij de Blommen in de Balk in ’t Oogsteeg.

Philippus pakte wel van alles aan. Na dochter Anna volgden Dirk Nicolaas (geboren 8 maart 1821), Catharina (gedoopt 17 juni 1822), Maria (30 juni 1824) en Jean Romin (17 december 1828). Bij de geboorte van Maria in 1824 was hij venter geworden en woonde het gezin in de Reguliersbreestraat 133 (of 183). Bij de geboorte van hun jongste kind was Philippus inmiddels opgeklommen tot winkelier en woonde het gezin in Leidsestraat 110. De Blommen kwamen dus langzamerhand uit het dal.

Hoe het gezin nadien gevaren is, weten we echter niet.

Amsterdam rond 1850.

Dirk Nicolaas – de verhuizer – en het Amsterdam van midden negentiende eeuw.

Van Dirk Nicolaas weten we dat hij blijkbaar klein van stuk was, want in het zg. militieregister van 1841 staat dat hij te klein voor de dienst was en een jaar vrijstelling kreeg. Zijn vader gold toen als ‘koopman’, dus blijkbaar was het Philippus steeds beter voor de wind gegaan. Dirk woonde zelf toen aan het begin van de Overtoom, op nummer 13 II (zie afbeelding). De Overtoom was toen nog een gracht en werd in 1903 pas gedempt. Dirks zus’ Maria Blom, een ‘modiste’ (naaister), trouwde in 1852 toepasselijk met een kleermaker, Theodorus Wittenberg (1822-1900). Broer Jean is vermoedelijk vroeg overleden, want in het bevolkingsregister van 1851-1853 staat hij niet meer ingeschreven als kinderen van Philippus en Hendrika; alleen Dirk Nicolaas, Anna Francisca en Maria en hun moeder worden nog vermeld.

Toch weten we uit de familiestamboom dat Dirks zus Catharina Blom net als Dirk Nicolaas zelf heel oud is geworden en pas op 8 december 1910 is overleden. Het gezin van Dirk woonde toen aan Reguliersplein 14 (werd later 369), wat zowel het huidige Thorbeckeplein als het Rembrandtplein omvatte en bekend was van zijn kaas- en botermarkt. Vandaar dat het gedempte stuk van de Reguliersgracht wat nu Thorbeckeplein heet toen Kaasplein heette en het Rembrandtplein de Botermarkt (en vandaar vermoedelijk ook het lied van Catootje – zie afbeelding en filmpje).

Ook was het de plek van de populaire Amsterdamse september-kermis, die niet alleen allerlei exotische taferelen vertoonde maar ook gepaard ging met veel drank, orgiën en ongewenste zwangerschappen. Toen de stad de kermis in 1876 afschafte op aandringen van kerkbestuurders en stadsbestuurders, zorgde dat voor een enorm oproer door de lagere klassen, wat dan weer hardhandig door de huzaren werd neergeslagen.

Rembrandtplein, voorheen De Botermarkt.

Precies in de tijd dat de Blommen er woonden, in 1852, werd door koning Willem III (zie afbeelding) het standbeeld van Rembrandt door Louis Royer op het latere Rembrandtplein onthuld. Een paar jaar later, in 1866, zou de Boterwaag gesloopt worden. Er verscheen steeds meer horeca rond de pleinen, evenals theaters, en in het laatste kwart van de negentiende eeuw groeide de buurt van en rond het Rembrandtplein uit tot hét vermaakscentrum van Amsterdam. Vanwege de overvloed aan cafés werd het plein ook wel het ‘Biereiland’ genoemd. De Blommen woonden daarbij overigens niet ver van een van de vroegere huizen van Philippus en Hendrika. Anno 1851-53 was Philippus overleden, moeder Hendrika Duberd woonde bij Dirk Nicolaas en zijn zussen in, van wie Anna werkeloos was, evenals Hendrika, maar Maria hielp mee verdienen als naaister. Die geldbron ging echter verloren toen Maria in 1852 trouwde en het huis verliet, maar daarop werd Dirks zus Anna naaister. Maria zou in 1877 op haar 53e overlijden. Theo Wittenberg en zij hadden een dochter, naar haar oma Hendrika vernoemd (1855-?).

Dirk werd kantoorbediende en trouwde op 9 september 1857 met de naaister Antonia Cornelia Smit (zie afbeelding), geboren 4 augustus 1829. Hij verliet daarop het ouderlijk huis aan het Reguliersplein 369, waar Hendrika en Anna in december 1858 ook weggingen.

Dirk ging in 1857 samen met Antonia Cornelia wonen in de Eerste Weteringdwarsstraat 163 (zie afbeelding). Daar werd op 29 juni 1858 hun eerste kind geboren, Hendrika Dorothea Catharina, maar die overleed alweer op 2 december van hetzelfde jaar. Diezelfde maand nog trok Dirks zus Anna bij hen in, maar Hendrika kwam niet meer mee, zo lijkt het. Dirks moeder leefde toen nog wel en zou op 5 december 1865 overlijden, zes jaar later, op haar 79ste. Mogelijk sleet ze haar laatste jaren in een tehuis.

Zaal Frascati rond 1850.

In 1859 verhuisden de Blommen naar Langebrugsteeg 359, tussen het Rokin en de Grimburgwal en haaks staand op de Nes. De Nes was midden negentiende eeuw hét vermaakscentrum van Amsterdam, met bordelen, café chantants, artiestencafé’s, en theaters als het nog steeds bestaande Frascati en de inmiddels verdwenen Salon des Variétés. In de Langebrugsteeg woonde Dirk (‘winkelbediende’) met zijn vrouw, zijn zus Anna Francisca (‘naaister’) en zijn tweede kind, zoon Augustinus Giacento (Guus, gedoopt 2 oktober 1859 – zie foto). Anna verliet het huis in januari 1860 (we weten niet wat er daarna met haar is gebeurd). Dirk en zijn vrouw en zoon verhuisden in mei 1861. De Blommen gingen daarna weer in de Jordaan wonen, in kleine behuizingen. Blijkbaar ging het niet zo goed met ze.

Foto’s boven: August Giacinto (Guus) Blom en Christine Sterkman.

In mei 1861 verhuisden ze naar de Huidenstraat 281, waar Catharina (14 november 1861) werd geboren. In 1867 vestigde het gezin zich in een onderkamer op Elandsgracht 55 en bleef daar 12 jaar wonen. Ze hadden toen drie kinderen. Na Guus en Catharina was ook Maria Antonia (26 februari 1866) er bij gekomen, terwijl de op 19 november 1867 geboren jongste dochter Anna Margaretha Francisca anno 1878 al niet meer in leven was. In 1878 verhuisden de Blommen naar een ‘onder voorkamer’ op Lijnbaansgracht 111. In februari 1883 verlieten het gezin het huis aan de Lijnbaansgracht en verhuisde naar de Tweede Laurierdwarsstraat 50 (zie afbeelding) om in juni 1883 er weer terug te keren, maar nu elders in het pand. In de daaropvolgende jaren waaierden de kinderen uit: Catharina in 1885 en Augustinus (Guus) en Maria in 1886. Dirk bleef al die jaren ‘bediende’ of ‘winkelbediende’ en maakte dus in tegenstelling tot zijn vader weinig carrière. Hij gaf het stokje door aan de volgende generatie.

De nazaten van Augustinus Giacento Blom en Christina Sterkman. Van links naar rechts: Chris (1893), Anton (1891), Frits (1887), Guus (1896). Voorop: Mies (1898). – Foto rondom 1904 – dus Frits Blom was zeventien.

---

Tekst: Ivo Blom. | Illustraties: Huub Koch / Google.
Foto’s Giacento en Antonia Cornelia Blom en nazaten: Helène Blom Amsterdam.

---

Lees ook: De vroegste Blommen (1) Philip Blom van Paderborn.

---